เมือประมาณเดือนธันวาคม พ.ศ.2562 โลกได้รู้จักกับเชื้อไวรัสโคโรนา-19(COVID-19) ซึ่งความน่ากลัวของเชื้อไวรัสตัวนี้คือความสามารถในการแพร่ระบาดที่ง่าย และรวดเร็ว ทำให้เราทุกคนต้องหาทางปรับการใช้ชีวิตแบบใหม่ หรือที่เรียกว่า “new normal” เพื่อที่จะสามารถใช้ชีวิตอยู่กับเชื่อไวรัสนี้ ซึ่งแน่นอนว่ามันทำให้พฤติกรรมการใช้ชีวิตของเราทุกคนเปลี่ยนไปอย่างมาก และนั่นส่งผลต่อการออกแบบสถาปัตยกรรม ทำให้นักออกแบบต้องตีโจทย์ในการออกแบบกันใหม่
บ้าน/ที่อยู่อาศัย
หากเป็นช่วง 2-3 ปีที่แล้ว ภาพลักษณ์ของบ้าน หรือที่อยู่อาศัย อาจถูกมองเป็นเพียงพื้นที่พักผ่อนหลังจากเราทำกิจกรรมมาในแต่ละวัน แต่หลังจากการแพร่ระบาดของ COVID-19 เราถูกขอร้องให้ลดกิจกรรมในที่สาธารณะลง ไม่ว่าจะเป็นการไปทำงานที่ office ที่ถูกเปลี่ยนเป็น Work from home , การเรียนออนไลน์ หรือพื้นที่สาธารณะที่มีการจำกัดคน ทำให้ในปัจจุบัน เราทุกคนใช้เวลาส่วนใหญ่ในการ “อยู่บ้าน” หรือ “อยู่ห้อง” เสียเป็นส่วนใหญ่
เมื่อพฤติกรรมของคนถูกเปลี่ยนเป็นอยู่บ้านมากกว่าเดิม และยังต้องทำกิจกรรมที่บ้านเพิ่มขึ้น แน่นอนว่ามันจะส่งผลต่อการออกแบบ เช่นพื้นที่ทำงานในบ้านที่ต้องจริงจังขึ้น มีความเป็นส่วนตัวมากขึ้น
นอกจากกิจกรรมที่ ”ต้อง”ทำแล้ว เมื่อเราอยู่บ้านมากขึ้น อาจทำให้มีกิจกรรมใหม่ๆเกิดขึ้นอีก บางคนเริ่มทำอาหารทานเองมากขึ้น , เริ่มหัด drip กาแฟเอง หรืออยากแต่งบ้าน เพราะเราใช้เวลาอยู่บ้านนานขึ้น กิจกรรมพวกนี้ย่อมส่งผลต่อการออกแบบด้วย เช่นครัวที่จริงจังขึ้น , station ชงกาแฟ หรือพื้นที่ให้ทำกิจกรรมอื่นๆเอง ก็เริ่มที่จะเป็นสิ่งที่คนในบ้านต้องการมากขึ้น และเป็นสิ่งที่นักออกแบบต้องคำนึงถึงมากขึ้นด้วย
ความสุนทรีย์เองก็เป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้การใช้งาน อีกหนึ่งโจทย์ที่นักออกแบบควรคำนึงถึงคือต้องให้ผู้อยู่อาศัยที่อยู่บ้านมากขึ้น ไม่รู้สึกเบื่อหรืออึดอัดในการอยู่บ้านนานๆ เช่นการมีพื้นที่ outdoor หรือพื้นที่ multi-purpose เสมือนเป็นการนำพื้นที่สาธารณะเข้ามาอยู่ในบ้าน
Office
เดิมที office เป็นเสมือนโรงงานที่เน้นไปเพียงแค่การนั่งหลังขดหลังแข็งทำงานเป็นหลัก แต่หลังจากสถานการณ์ COVID-19 พฤติกรรมการทำงานก็เปลี่ยนไป บางบริษัทประกาศ Work from home และเข้า office เพียงบางวัน หรือบางบริษัทที่ทำได้อาจ Work from home เกือบ 100% ทำให้พฤติกรรมการทำงานหลังจากยุคโรคระบาดนี้ เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่และแน่นอนว่ามันจะส่งผลต่อการออกแบบพื้นที่ office อย่างแน่นอน
แน่นอนว่าการแพร่ระบาดของ COVID-19 ทำให้เราต้องมีการรักษาระยะห่างหรือ social-distance ทำให้ส่งผลต่อ layout ของ office รวมทั้งการใช้ “เทคโนโลยีไร้สัมผัส” (touchless technology) เพื่อลดการสัมผัสในอาคาร หรือเลือกใช้วัสดุที่สามารถทำความสะอาดและฆ่าเชื้อได้ และยังมีพื้นที่ใหม่ๆที่ต้องคำนึงถึง เช่นพื้นที่ตรวจอุณหภูมิก่อนเข้าอาคาร , station ล้างมือด้วยแอลกอฮอล์ เป็นต้น
ในปัจจุบัน การ Work from home แทบเป็นเรื่องปกติ และผู้คนสามารถทำงานที่บ้านได้ด้วยเทคโนโลยีการสื่อสารที่ก้าวหน้ามากขึ้น ทำให้พื้นที่ office เป็นพื้นที่ที่เน้นการพบปะ ปรึกษา และแลกเปลี่ยนความเห็นมากกว่า เพราะเป็นสิ่งที่การ Work from home ไม่สามารถทดแทนทั้งหมดได้ แต่ในขณะเดียวกัน ก็ต้องคำนึงถึงเรื่อง social-distance ด้วย เช่น การติดตั้งแผ่นกั้นพลาสติกที่สามารถติดตั้งและถอดออกได้ง่าย เพื่อให้พนักงานยังสามารถมองเห็นเพื่อนร่วมงานได้
และสิ่งที่สำคัญอีกอย่างคือความยืดหยุ่น (flexibility) เนื่องจากการทำงานในปัจจุบัน เรียกได้ว่าแทบจะสามารถทำได้จากทุกที่เพียงแค่มี laptop เครื่องเดียว ทำให้การออกแบบพื้นที่ให้มีความยืดหยุ่นในการใช้งานสูง ก็เป็นสิ่งที่สำคัญในการออกแบบ office เช่นกัน เช่นหากเมื่อก่อน ถ้าจะทำงานต้องทำที่โต๊ะทำงานในพื้นที่เท่านั้น แต่หากมีพื้นที่อื่นๆที่สามารถไปนั่งทำงานได้นอกจากโต๊ะนั้นๆ อาจทำให้การทำงานไม่น่าเบื่อขึ้น และยังอาจช่วยเพิ่มความคิดสร้างสรรค์ในการทำงานด้วย
การระบาดของ COVID-19 เปลี่ยนพฤติกรรมในการใช้ชีวิตของเรา ซึ่งเมื่อการใช้ชีวิตเปลี่ยน ย่อมส่งผลต่อการออกแบบ ไม่ว่าจะเป็นการจัดสัดส่วนบ้านใหม่ การจัดพื้นที่ต่างๆในอาคาร รวมถึงการเลือกวัสดุที่ดูแลป้องกันเชื้อโรคได้ง่าย ทำให้เหมือนเป็นโจทย์ใหม่แก่สถาปนิกในยุคนี้และยุคต่อๆไป
